Maʼlumotlar tuzilmasi va algoritmlar

fani boʻyicha sillabus

1. Umumiy maʼlumotlar

2. Fan maqsadi

3. Fanni oʻzlashtirish uchun zarur boshlangʻich bilimlar

4. Taʼlim natijalari

5. Fan mazmuni

6. Mustaqil taʼlim topshiriqlari

7. Foydalanilgan adabiyotlar:

7.1. Asosiy adabiyotlar

7.2. Qoʻshimcha adabiyotlar

7.3. Axborot manbaalari

8. Fanni baholash mezoni va rejasi

8.1. Talabalar bilimini baholash turlari

8.2. Talabalar bilimini baholash mezoni

8.3. Qoʻqon universitetida baholash tavsifi

9. Imtihonga qoʻyilgan talab va koʻrsatmalar

10. Fan oʻqituvchisi toʻgʻrisida maʼlumot

4.1. Bilimlar jihatidan:

4.2. Koʻnikmalar jihatidan:

5.1. Maʼruza mashgʻulotlari mazmuni

5.2. Amaliy mashgʻulotlar mazmuni

Saqlash joyi

«TASDIQLAYMAN»
Akademik ishlar boʻyicha prorektor
I. Gʻ. Mamajonov
________________________
«____»________________ 2025-yil

Akademik daraja	bakalavr		Taʼlim yoʻnalishi	60610300 - Kompyuter injiniringi
Oʻqish davomiyligi (yil)	5		Semestr	3
Fan nomi	Maʼlumotlar tuzilmasi va algoritmlar		Fan kodi	DAT102
Taʼlim shakli	sirtqi		Fan turi	majburiy
Taʼlim tili	Oʻzbek		Modulning davomiyligi	15 hafta
Fanga ajratilgan kredit	ECTS: 5		Baholash shakli	oraliq: yozma joriy: amaliy mashgʻulot yakuniy: test
Ajratilgan akademik soat hajmi	150		Auditoriya soatlari taqsimoti	maʼr	amal
	18 (aud)	132 (must)		6	12

Maʼlumotlar tuzilmasi va algoritmlar fanining maqsadi dasturlashda qoʻllaniladigan maʼlumotlar tuzilmalari, ularning spetsifikatsiyasi va amalga oshirilishi boʻyicha bilimlarning nazariy asoslari oʻrgatiladi.Maʼlumotlar boshqarish tizimlari, obyektga yоʼnaltirilgan dasturlash muhitida ishlash, algoritmni dasturlash texnologiyasi va undan foydalanish, sunʼiy intellekt, bilimlar tizimi, ekspert tizimlarining umumiy xarakteristikasi va dasturiy taʼminoti klassifikatsiyasi, mantiqiy dasturlash haqida tushuncha shakllantiriladi.

1. Dasturlash asoslari (DAT101)

2. Informatika va axborot texnologiyalari 10-sinf uchun darslik (---)

Algoritm nima uchun va qanday ishlashini tushuntirish;
Algoritmlarini loyihalash va qoʻllashda qoʻyiladigan talablar, shuningdek, maʼlumotlarni qayta ishlash va tahlil qilish usullari haqida bilish;
Loyihalarini amalga oshirishda normativ-texnik hujjatlar va standartlardan foydalana olish.

C++ dasturlash tili(dan birida) muhitida ishlash, koʻnikmalariga ega boʻlishi kerak.
Algoritmni strukturalash va tasvirlash, masala boshqarish tizimlarining dasturiy taʼminotlari bilan ishlash va ularda maʼlumotlar tuzilmasi va algoritmni yaratish, yechimlarni Python, C++ dasturlash tili(dan birida) yordamida yechimlarini tashkil etish, obyektga yоʼnaltirilgan dasturlash va ulardan foydalanish, sunʼiy intellekt, ekspert tizimlari va ularning dasturiy taʼminoti bilan ishlash koʻnikmalariga ega boʻlishi kerak.
C++ dasturlash tili(dan birida) yordamida maʼlumotlar tuzilmasini boshqarish, sinf, funksiya, massivlar, oʻzgarmaslar, lugʻat, saralash, qism dastular va qoʻshimcha yordamchi dasturlar yaratish hamda olingan natijalarni taqqoslay olish koʻnikmalariga ega boʻlishi kerak.

№	Mavzu va rejalar	soatlar hajmi
1.	Ma’lumotlar tuzilmalari va algoritmlarga kirish. Maʼlumotlar tuzilmasi tushunchasi va turlari. Algoritm tushunchasi va asosiy xususiyatlari. Algoritmlarning samaradorligini baholash (Big-O notatsiyasi).	2
2.	Chiziqli ma’lumotlar tuzilmalari. Massivlar (arrays) va ularning xususiyatlari. Bogʻlangan roʻyxatlar (linked lists) turlari Stek (stack) va navbat (queue) tushunchasi	2
3.	Tartiblash va qidirish algoritmlari Tartiblash algoritmlari: Bubble sort, Insertion sort, Merge sort Qidirish algoritmlari: Linear search, Binary search Har bir algoritmning vaqt va xotira murakkabligi	2
Jami		6

№	Mavzu va rejalar	soatlar hajmi
1.	C++ da massivlar bilan ishlash C++ da massiv yaratish (int arr[ ]) va elementlarga murojaat qilish Element qoʻshish va oʻchirish (yangi massiv yaratish orqali) Minimal, maksimal va oʻrtacha qiymatni topish	2
2.	C++ da bir tomonlama bog‘langan ro‘yxat (Singly Linked List) struct yordamida tugun (node) tuzilishini yaratish Element qoʻshish (list oxiriga qoʻshish funksiyasi) Roʻyxatni ekranga chiqarish funksiyasi	2
3.	Stek (Stack) va Navbat (Queue) Stekni massiv orqali amalga oshirish (push, pop funksiyalari) Navbatni massiv orqali amalga oshirish (enqueue, dequeue) Amaliy misollar (masalan, matnni teskari chiqarish)	2
4.	Bubble Sort algoritmini C++ da amalga oshirish Algoritm mantiqini tushuntirish for sikllari yordamida tartiblashni yozish Kiritilgan massivni tartiblash va natijani chiqarish	2
5.	Binary Search algoritmi C++ da Algoritm mantigʻini tushuntirish Tartiblangan massivda qidirish funksiyasini yozish Element topilganda indeksini chiqarish	2
6.	Murakkablik tahlili C++ kodida clock() funksiyasi yordamida ishlash vaqtini oʻlchash Har xil algoritmlarni solishtirish (masalan, Bubble Sort vs Quick Sort) Murakkablik natijalarini jadvalga joylash	2
Jami		12

Seminar mashgʻulotlari uchun mavzu kiritilmagan yoki ushbu sillabusda Seminar oʻtish nazarda tutilmagan

Laboratoriya mashgʻulotlari uchun mavzu kiritilmagan yoki ushbu sillabusda Laboratoriya oʻtish nazarda tutilmagan

№	Mavzu
1.	Ma’lumotlar tuzilmasi tushunchasi va uning dasturlashdagi o‘rni haqida tahliliy referat tayyorlash
2.	Oddiy ma’lumot turlari (integer, real, char, string) va murakkab tuzilmalar (array, list, record) o‘rtasidagi farqlarni misollar bilan tushuntirish
3.	Ma’lumotlar tuzilmasining klassifikatsiyasini diagramma ko‘rinishida tuzing
4.	C++ yoki Python tilida bir o‘lchovli massiv yaratish va elementlarini ekranga chiqaruvchi dastur yozing
5.	Ma’lumotlar tuzilmasi xotirada qanday joylashishini (stack, heap) tahlil qiling
6.	Foydalanuvchi kiritgan N ta sondan iborat massivdagi eng katta va eng kichik qiymatni topuvchi dastur tuzing
7.	Massiv elementlarini o‘sish tartibida saralovchi (Bubble Sort) algoritmni yozing va uning vaqt murakkabligini hisoblang
8.	Massiv elementlari yig‘indisi va o‘rtacha qiymatini topuvchi dastur yozing
9.	Ikki massivni birlashtiruvchi algoritmni ishlab chiqing
10.	Massivdan ma’lum bir elementni o‘chirish algoritmini yozing va uning ishlash bosqichlarini blok-sxemada ko‘rsating
11.	Oddiy bog‘langan ro‘yxat (Linked List) tuzilishini tushuntirib bering va uning Python kodini yozing
12.	Ro‘yxat boshiga yangi element qo‘shuvchi algoritmni tuzing
13.	Ro‘yxatdan elementni o‘chirish algoritmini yozing
14.	Ro‘yxatda element qidirish (search) amaliyotini amalga oshiruvchi dastur yozing
15.	Bog‘langan ro‘yxat va massivning afzalliklari va kamchiliklarini jadvalda taqqoslang
16.	Stack (stek) ma’lumotlar tuzilmasining ishlash prinsipi (LIFO)ni tushuntirib, amaliy misol bilan dastur yozing
17.	Navbat (Queue) ma’lumotlar tuzilmasining ishlash prinsipi (FIFO)ni tahlil qiling va dasturda modellashtiring
18.	Stack yordamida qavslar muvozanatini tekshiruvchi dastur yozing (masalan, “(a+b)*(c-d)”)
19.	Queue orqali avtobus bekatidagi navbatni modellashtiruvchi kichik dastur yozing
20.	Stack va Queue o‘rtasidagi farqlarni taqqoslovchi diagramma tuzing
21.	Chiziqli algoritm misolida sonning kvadrat ildizini hisoblash dasturini yozing
22.	Tarmoqlanuvchi algoritm (if–else) asosida uchburchak turini aniqlovchi dastur tuzing
23.	Takrorlanuvchi algoritm (for, while) orqali 1 dan N gacha sonlar yig‘indisini hisoblang
24.	Tarmoqlanuvchi algoritmda shartli operatorlar va mantiqiy ifodalar tahlilini bajaring
25.	Takrorlanuvchi algoritmlar uchun vaqt murakkabligini hisoblash usullarini misol bilan ko‘rsating
26.	Sorting algoritmlarini (Bubble, Insertion, Selection) taqqoslang va ularning ishlash vaqtini jadvalda solishtiring
27.	Qidirish algoritmlarini (Linear va Binary Search) misollar bilan tushuntiring
28.	Rekursiv algoritmlar mohiyatini tushuntirib, n faktorialni hisoblovchi rekursiv dastur yozing
29.	Stack yordamida sonlarni ikkilik sanoq tizimiga o‘tkazuvchi dastur yozing
30.	Ma’lumotlar tuzilmasi va algoritmlarni real hayotdagi bir jarayon (bank navbati, topshiriq planlash, talabalar reytingi)ga tatbiq etuvchi keys ishlab chiqing

Moʻminov B.B., Dasturlash I.(Darslik).-T.: “Nihol print” OK, 2021.-280 b.
Moʻminov B.B., Dasturlash I.(Darslik).-T.: “Nihol print” OK, 2021.-604 b.

Страуструп Б. Дизайн и эволюция С++: Пер. с англ. – М.: ДМК Пресс. – 448 с.: ил.(Серия «Для программистов»).
Романов Е. Л . Практикум по программированию на C + + : Уч. пособие. СПб: БХВ-Петербург; Новосибирск: Изд-во НГТУ, 2004. — 432 с.
Васильев А. Н.Самоучитель С++ с примерами и задачами. 2-е издание (переработанное). Книга + CD. — СПб.: Наука и Техника, 2012. — 480 с.: ил. (+CD)

https://metanit.com/cpp/
https://www.w3schools.com/cpp/cpp_intro.asp
https://ravesli.com/uroki-cpp/
https://purecodecpp.com/
https://code-live.ru/tag/cpp-manual/
https://code.visualstudio.com/docs/languages/cpp
http://cppstudio.com/post/213/

Axborot resurs markazi boshligʻi ______________ G. Qodirova

Mazkur fandan talabalar bilimini baholashda uchta nazorat turidan foydalaniladi. Joriy baholash (JB), oraliq imtixon (OI), yakuniy imtixon (YaI)

Joriy baholash (JB). Ushbu nazorat turi semestr davomida toʻplanib boriladi va quyidagilardan tarkib topadi:

- Workshop. Talabaning mashgʻulotlarda faolligi va unga berilgan savollarga bergan javobi baholanib boriladi;

- Mustaqil ish. Fanning xususiyatidan kelib chiqib, talaba yakka yoki mini guruhlarga boʻlingan holda berilgan vazifalarni taqdimot / media / hisobot / dastur koʻranishida himoya qiladi;

- Vazifa / topshiriqlar. Har bir talaba individul tarzda oʻqituvchi tomonidan berilgan muammoli vaziyat / masala / topshiriqlarni taqdimot / hisobot / dastur koʻrinishida oldindan fan oʻqituvchi bergan namuna asosida bajaradi;

- Davomat. Talabaning dars mashgʻulotlariga qatnashganlik ulushidan kelib chiqib baholanadi.

Oraliq imtihon (OI). Ushbu nazorat turi semestrning (8-haftasida) belgilangan kun davomida oʻtkaziladi. Fan oʻqituvchisi oraliq imtihon shakli va oʻtkazish tartibi toʻgʻrisida talabalarni fan modulini dastlabki darslarida xabardor qiladi.

Yakuniy imtihon (YI). Modul yakunlangandan soʻng yakuniy imtixonlar haftasida test shaklda olinadi. Unda quyidagilar aks etadi:

№	Nazorat turlari	Izoh	Ball	Oʻtkazilish vaqti (boshlanishi – tugashi)
Joriy baholash (JB)
1.	Workshop	Talabaning interfaolligi, mashgʻulotlarda ishtiroki	5	3-13-hafta(lar) davomida
2.	Mustaqil ish	Taqdimot / media / hisobot / dastur shakllarda amalga oshiriladi	10	1-13-hafta(lar) davomida
3.	Vazifa / topshiriqlar	Taqdimot / hisobot / dastur koʻrinishida rasmiylashtiriladi	10	1-13-hafta(lar) davomida
4.	Davomat	Talabaning amaliy dars mashgʻulotlariga qatnashganlik ulushidan kelib chiqib baholanadi.	15	1-13-hafta(lar) davomida
Jami			40
Oraliq imtihon (OI)
1.	Yozma	Oraliqqacha oʻtilgan mavzular yuzasidan tayyorlangan.	20	3-hafta
Jami			20
Yakuniy imtihon (OI)
1.	Test	Oʻtilgan mavzular yuzasidan testlar	40	Oʻquv jarayoni tugagandan soʻng
Jami			40
Hammmasi			100

Baho	Foiz	GPA
A+	95-100	4.5
A	90-94	4.0
B+	80-89	3.5
B	70-79	3.0
C+	65-69	2.5
C	60-64	2.0
F	0-59	0

Izoh: Talaba 0-59 oraligʻida oʻzlashtirish koʻrsatkichiga yoki bir fanning 1/3 qismiga sababsiz qatnashmasa oʻqiyotgan semestrida mazkur fandan oʻzlashtirmagan (feyl), akademik qarzdor hisoblanadi. Oʻzlashtirilmagan fanlarni qayta oʻzlashtirish uchun talaba oʻrnatilgan tartibda fan oʻqituvchisi tomonidan berilgan topshiriqlarni bajarishi zarur.

Talabaning fan boʻyicha oʻzlashtirish koʻrsatkichini nazorat qilishda quyidagi mezonlar tavsiya etiladi:

a) aʼlo (A, A+) baho olish uchun talabaning bilim darajasi quyidagilarga javob berishi lozim:

fanning moxiyati va mazmunini toʻliq yorita olsa;
fandagi mavzularni bayon qilishda ilmiylik va mantiqiylik saqlanib, ilmiy xatolik va chalkashliklarga yoʻl qoʻymasa;
fan boʻyicha mavzu materiallarining nazariy yoki amaliy ahamiyati haqida aniq tasavvurga ega boʻlsa;
fan doirasida mustaqil erkin fikrlash qobiliyatini namoyon eta olsa;
berilgan savollarga aniq va loʻnda javob bera olsa;
konspektga puxta tayyorlangan boʻlsa;
mustaqil topshiriqlarni toʻliq va aniq bajargan boʻlsa;
fanga tegishli qonunlar va boshqa meʼyoriy-xuquqiy xujjatlarni toʻliq oʻzlashtirgan boʻlsa;
fanga tegishli mavzulardan biri boʻyicha ilmiy maqola chop ettirgan boʻlsa;
tarixiy jarayonlarni sharxlay bilsa;

b) yaxshi (B, B+) baho olish uchun talabaning bilim darajasi quyidagilarga javob berishi lozim:

fanning moxiyati va mazmunini tushungan, fandagi mavzularni bayon qilishda ilmiy va mantiqiy chalkashliklarga yoʻl qoʻymasa;
fanning mazmunini amaliy ahamiyatini tushungan boʻlsa;
fan boʻyicha berilgan vazifa va topshiriqlarni oʻquv dasturi doirisida bajarsa;
fan boʻyicha berilgan savollarga toʻgʻri javob bera olsa;
fan boʻyicha konspektini puxta shakllantirgan boʻlsa;
fan boʻyicha mustaqil topshiriqlarni toʻliq bajargan boʻlsa;
fanga tegishli qonunlar va boshqa meʼyoriy xujjatlarni oʻzlashtirgan boʻlsa.

c) qoniqarli (C, С+) baho olish uchun talabaning bilim darajasi quyidagilarga javob berishi lozim:

fan xaqida umumiy tushunchaga ega boʻlsa;
fandagi mavzularni tor doirada yoritib, bayon qilishda ayrim chalkashliklarga yoʻl qoʻyilsa;
bayon qilish ravon boʻlmasa;
fan boʻyicha savollarga mujmal va chalkash javoblar olinsa;
fan boʻyicha matn puxta shakllantirilmagan boʻlsa.

d) quyidagi hollarda talabaning bilim darajasi qoniqarsiz (F) baho bilan baholanishi mumkin:

fan boʻyicha mashgʻulotlarga tayorgarlik koʻrilmagan boʻlsa;
fan boʻyicha mashgʻulotlarga doir xech qanday tasavvurga ega boʻlmasa;
fan boʻyicha matnlarni boshqalardan koʻchirib olganligi sezilib tursa;
fan boʻyicha matnda jiddiy xato va chalkashliklarga yoʻl qoʻyilgan boʻlsa;
fanga doir berilgan savollarga javob olinmasa;
fanni bilmasa.

1. Talaba imtihon nazorati qoidalarini buzgan hollarda, mazkur fandan imtihon bali bekor qilinishi haqida ogohlantiriladi.

2. Komissiya aʼzosi imtihon boshlanishini eʼlon qilgunga qadar imtihon varagʻini ochish taʼqiqlanadi.

3. Talaba uyali yoki boshqa aloqa vositalari, gadjetlarni oʻchirib, komissiya aʼzosi koʻrsatmasiga binoan oʻzidan uzoqlikda saqlashi shart. Kitob, manuskript, daftar va boshqa koʻmaklashuvchi materiallardan foydalanish mumkin emas.

4. Talabalar bir-biri bilan gaplashishi, imtihon varaqlarini koʻrsatishi, koʻchirtirishi, boshqalarni chalgʻitishi maʼn etiladi.

5. Oziq-ovqat va ichimliklarni auditoriyaga olib kirishi mumkin emas. Shifokor koʻrsatmasiga binoan dori-darmon, kichik idishdagi suv bundan mustasno.

6. Auditoriyadan ruxsatsiz chiqish mumkin emas. Xususan, imtihonning birinchi va oxirgi 10 minutida auditoriyadan chiqish taʼqiqlanadi. Talaba imtihon varaqasini muddatidan oldin topshirib chiqib ketgan holatda qayta auditoriyaga qoʻyilmaydi.

7. Komissiya aʼzosi imtihon tugashini eʼlon qilganidan soʻng, talaba yozishni toʻxtatadi va imtihon varaqlari yigʻilgunga qadar auditoriyani tark etmaydi.

^(imzo)

Gʻ. Xolbutayev

Akademik ishlar departamenti boshligʻi

^(imzo)

S. Dadabayev

Fakultet dekani

^(imzo)

N. A. Kabulov

Kafedra mudiri

^(imzo)

A.Abdumalikov

Fan oʻqituvchisi

^(imzo)

Shamsitdinov Salohiddin Kamardinovich

Fan oʻqituvchisi

Mualliflar:	Abdumalikov Abduqodir Abdugʻaffor oʻgʻli
Elektron pochta:	abduqodircoder@gmail.com
Tashkilot va kafedra:	Qoʻqon universiteti Andijon filiali, Kompyuter injiniringi va raqamli texnologiyalar
Taqrizchilar:	M.K.Mirzaaxmedov - Zahiriddin Muhammad Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti Kompyuter injiniringi kafedrasi dotsenti, texnika fanlari falsafa doktori N.M.Alimqulov - dotsent
Talabalarni erkin qabul qilish kuni:	Dushanba-Seshanba, soat 15.00 – 16.00, A 004-xona

Sillabus Universitet Kengashining 2025 yil __________________ - sonli yigʻilish bayoni bilan tasdiqlangan.

Sillabus “Kompyuter injiniringi va raqamli texnologiyalar” kafedrasining 202____ yil ______________________ - sonli yigʻilish bayoni bilan maʼqullangan.